Burhanettin Yılmaz
Araştırmacı-Yazar
Kamu Kaynaklarının Yönetiminde Şeffaflık ve Hesap Verebilirlik
Kamu kaynaklarının etkili ve verimli kullanımı, demokratik toplumlarda temel bir gerekliliktir. Türkiye’de özellikle büyükşehir belediyelerinin yaptığı yatırımlar, kamuoyunun yakından takip ettiği alanlardır. 2009-2010 yıllarında İstanbul Büyükşehir Belediyesi (İBB) tarafından yapılan ABD yapımı GPV 6×6 itfaiye araçları alımı, bu bağlamda ciddi tartışmalara ve kamu zararına yol açan bir skandal olarak ortaya çıkmıştır.
Bu çalışmada, söz konusu alımın teknik, mali ve hukuki boyutları incelenerek, kamuoyuna yansımaları ve TBMM’de yaşanan gelişmeler ele alınacaktır.
GPV 6×6 Araçları ve Teknik Uygunluk Sorunu
GPV 6×6 araçları, esas itibarıyla askeri amaçlarla geliştirilen, zırhlı ve arazi kabiliyeti yüksek taşıtlardır. Bu özellikleriyle şehir içi yangın müdahale araçları olarak kullanımı tartışmalıdır. Söz konusu araçların teknik olarak itfaiye hizmetlerine adaptasyonu zayıf olup, kullanım alanı ve verimliliği konusunda ciddi soru işaretleri bulunmaktadır.
İBB’nin 110 Adet GPV 6×6 Araç Alımı ve Aşırı Maliyet
Dönemin piyasa araştırmalarına göre benzer özellikteki itfaiye araçlarının ortalama birim fiyatı yaklaşık 400 bin dolar civarındayken, İBB’nin 2010 faaliyet raporunda 110 adet GPV 6×6 aracın tanesi yaklaşık 1,1 milyon dolara alındığı belirtilmiştir. Bu durum, yaklaşık üç katı aşan bir maliyet fazlalığına işaret etmekte, toplamda yaklaşık 121 milyon dolar gibi yüksek bir kamu zararı anlamına gelmektedir.
TBMM’de Hamza Çebi’nin Soru Önergesi ve Yasal Süreçler
CHP İstanbul Milletvekili Hamza Çebi, 2011 yılında TBMM’de İçişleri Bakanlığı, Maliye Bakanlığı ve İBB’ye yönelik yazılı soru önergesi sunarak konuyu gündeme taşımıştır. Önergede;
- İhalenin usul ve süreçleri,
- Araçların teknik yeterliliği,
- Ödenen bedelin piyasa fiyatlarıyla karşılaştırılması,
gibi temel sorular yer almış, ancak verilen yanıtlar kamuoyunu tatmin etmemiştir. Bu durum, konunun siyasi ve hukuki takipçisi olarak TBMM gündeminde kalmaya devam etmiştir.
Medya Raporları ve Kamuoyu Tepkisi
BirGün, Cumhuriyet, Sözcü gibi yayın organlarında araçların yüksek maliyetleri ve teknik yetersizlikleri detaylı biçimde ele alınmış, kamu kaynaklarının israf edildiği yönünde geniş kamuoyu tepkileri oluşmuştur. Medya raporları, bu alımın sadece ekonomik değil, aynı zamanda toplumsal güven açısından da büyük bir zarar yarattığını vurgulamıştır.
Hukuki Değerlendirme ve Hesap Verebilirlik Eksikliği
Sayıştay raporları ve denetim mekanizmaları, aşırı fiyat farklarını tespit etse de, ilgili kişilerin yargılanması konusunda yetersiz kalmıştır. Bu tür vakalarda cezasızlık kültürünün devam etmesi, kamusal yönetimde ciddi bir sorun olarak ortaya çıkmaktadır.
Sonuç ve Öneriler
İBB’nin 2009-2010 dönemindeki GPV 6×6 itfaiye araçları alımı, kamu kaynaklarının etkin kullanımı ve hesap verebilirlik ilkeleri açısından kritik bir sınavdır. Kamu zararının büyüklüğü, yasal takip ve siyasi irade eksikliğiyle birleşince, demokratik yönetim ilkeleri zedelenmiştir.
Bu bağlamda;
- Sayıştay ve ilgili denetim organlarının bağımsız ve kapsamlı inceleme yapması,
- Savcılık makamlarının resen soruşturma başlatması,
- TBMM’nin konuyu Komisyon gündemine alması,
- Sorumlu yetkililerin adli ve idari olarak hesap vermesi, gerekmektedir.
Bu adımlar, Türkiye’de kamu yönetiminin şeffaflığı ve halkın devlete olan güveninin yeniden tesisi için zorunludur. Ekrem İmamoğlu’nun 31 yıl sonra diplomasını iptal eden yargı, AKP dönemcide yapılan kamu zararları ve hale İBB’de çalışan görevliler hakkında bir soruşturma başlatacak mı?
Kaynaklar:
[1] Yılmaz, B. (2023). Türkiye’de Kamu Kaynakları ve Şeffaflık Sorunları. İstanbul Üniversitesi Yayınları.
[2] Defense Industry Market Reports (2008-2010).
[3] Uluslararası İtfaiye Araçları Fiyat Analizleri, 2009.
[4] İstanbul Büyükşehir Belediyesi 2010 Faaliyet Raporu, s.54-56.
[5] TBMM Zabıtları, Hamza Çebi Yazılı Soru Önergesi, 2011.
[6] BirGün Gazetesi, “AKP’li Belediyeden İtfaiye Araçlarına Aşırı Ödeme”, 2011.
[7] Cumhuriyet Gazetesi, “İBB’nin İtfaiye Araçları Skandalı”, 2012.
[8] Sözcü Gazetesi, “İtfaiye Araçları Çürümeye Terk Edildi”, 2014.
[9] Sayıştay Türkiye Raporları, 2010-2012.
