Türkiye’de son yıllarda ardı ardına patlak veren “sahte diploma” skandalları, sadece bireysel suç hikâyeleri değil, aynı zamanda devletin denetim mekanizmalarının çöküşünün, eğitim sisteminin ticarileşmesinin ve iktidarın siyasi hesaplarla hukuku askıya almasının çarpıcı bir göstergesidir. Sağlık sektöründen kamu bürokrasisine, belediyelerden özel sektöre kadar birçok alanda diploma sahtekârlığı vakaları gündeme gelmekte; ancak AKP iktidarı bu vakalara karşı samimi ve caydırıcı adımlar atmak yerine çoğu zaman olayların üzerini örtmeyi tercih etmektedir.
Sahte Diploma Meselesinin Kökleri
Sahte diploma olgusu, AKP ile başlamadı ancak iktidara geldikleri 2002 sonrasında hızla yaygınlaştı. Bunun üç temel sebebi var:
- Eğitimin Piyasalaşması: Plansızca artırılan üniversite kontenjanları, özel üniversite patlaması, uzaktan ve kontrolsüz sertifika-diploma programları kalite denetimini yok etti.
- Denetimsizlik ve Siyasi Himaye: İktidara yakın kişilerin sahte ya da denkliği olmayan diplomalarla kritik görevlere getirilmesi caydırıcılığı bitirdi.
- Sadakat Kriteri: Atamalarda liyakat yerine siyasi sadakat tercih edilince diploma yalnızca “formaliteden” bir belgeye dönüştü.
Güncel Skandallar ve Çarpıcı Örnekler
- Sağlık Sektörü: Hiç tıp eğitimi almadan yıllarca doktorluk yapan, hemşirelik yapan kişiler ortaya çıktı.
- Belediye ve Kamu Kurumları: Sahte diploma ile işe giren memurların terfi ettirilmesi, kamu kaynaklarının gaspı anlamına geliyor.
- Eğitim Alanı: Denkliği olmayan yurtdışı diplomalarının YÖK tarafından jet hızında onaylandığı örnekler var; muhalif kimliklilerde ise süreç yıllarca bekletiliyor.
AKP İktidarının Acizliği
İktidarın bu konudaki acizliğinin üç göstergesi var:
- Hukuki Çifte Standart: Yandaşların sahte diplomaları görmezden geliniyor, muhalifler ise en küçük belge hatasında hedef oluyor.
- Kurumsal Çöküş: YÖK, ÖSYM, Milli Eğitim Bakanlığı, Sağlık Bakanlığı gibi kurumlar liyakatsiz kadrolarla doldurulduğu için bağımsız denetim yapamıyor.
- Toplumsal Ahlak Erozyonu: Liyakatın değersizleşmesi, sahteciliği “normal” bir kariyer yöntemi haline getirdi.
Toplumsal Etkiler
- Eğitime Güvenin Çöküşü: Gençler yıllarca çalışıp aldıkları diplomalarının, parayla ya da torpille alınan sahte belgelerle eşit görülmesine tepki duyuyor.
- Hizmet Kalitesinde Düşüş: Sahte diplomalı doktorun yanlış teşhisi, mühendisinin hatalı projesi, öğretmenin yanlış bilgisi ciddi toplumsal bedeller doğuruyor.
- Demokratik Kültüre Darbe: Liyakatsiz kadrolar, devlet-yurttaş güven ilişkisini koparıyor.
Çözüm Önerileri
- Bağımsız Denetim Mekanizmaları: YÖK ve meslek odaları siyasetten arındırılmalı.
- Dijital Diploma Doğrulama: Tüm diplomaların anında sorgulanabileceği ulusal veri tabanı kurulmalı.
- Ağır Yaptırımlar: Sahte diploma kullanımı, “kamu güvenine karşı suç” kapsamında ağır hapis cezalarıyla cezalandırılmalı.
- Liyakatın Tesis Edilmesi: Atama ve terfilerde sadakat değil, eğitim ve yetkinlik esas alınmalı.
EK – Veriler ve Güncel Vakalar
A) Tarihler ve Olaylar
Tarih Yer / Kurum Olay Sonuç Ocak 2023 İzmir, Özel Hastane Sahte hemşire 1 yıl çalıştı; 40 hastaya yanlış ilaç verildi. 2 yıl hapis (denetimli serbestlik). Mart 2023 İstanbul, Belediye Fen işleri müdürünün diploması sahte çıktı. Görevden alındı, dava sürüyor. Temmuz 2023 Adana, Devlet Hastanesi Sahte diplomalı pratisyen doktor 5 yıl görev yaptı. Yargı süreci başladı, yönetim korunuyor. Kasım 2023 YÖK Denklik Birimi Yurtdışı diplomalarının 52’si jet onay aldı. Tepkiler sonrası 12’si iptal edildi. Şubat 2024 Ankara, MEB 17 öğretmenin diplomaları sahte çıktı. Açığa alındılar, öğretmen açığı oluştu. Mayıs 2024 Diyarbakır, Belediye İnsan kaynakları müdürünün diploması sahteydi. Belediye başkanı savundu. Haziran 2024 Bursa, Özel Üniversite 38 kişi sahte belgelerle mezun oldu. Para cezası verildi, kadro korundu. B) Sayılarla Sahte Diploma Gerçeği
Yıl Resmi Tespit (Adalet Bakanlığı/YÖK) Tahmini Gerçek Sayı* En Fazla Görülen Sektör 2015 46 ~200 Sağlık, Eğitim 2018 79 ~350 Belediye, Sağlık 2021 124 ~500 Eğitim, Kamu Yönetimi 2023 217 ~900 Sağlık, Belediyeler 2024 (ilk 6 ay) 112 ~450 Sağlık, Özel Sektör *Tahmini sayılar, Eğitim-Sen, Türk Tabipleri Birliği ve ilgili meslek odalarının saha tespitlerine dayanmaktadır.
Son Söz:
Sahte diploma yalnızca kişisel bir suç değil, AKP iktidarının yıllardır beslediği liyakatsizlik düzeninin ürünüdür. Bu düzen değişmeden, denetim bağımsızlaşmadan ve liyakat yeniden temel ilke haline getirilmeden diploma sadece bir kâğıt, eğitim ise sadece bir tabela olmaya devam edecektir.
