Remzi Uysal – 6 Haziran 2025
Dört gündür bir grup ile birlikte Balkanlar’dayım. Bu topraklar, çocukluk yıllarımda büyüklerimden dinlediğim anılarla hafızamda yer etmiş, “Bizim Eski Urumeli” diye söze başlanıp devam edilen hikâyelerin mekânları. Babamın 93 Harbi (1877-1878) sırasında göç edenlerden dinleyerek büyüdüğüm; benimse 1912-1913 Balkan Harbi’nde kıyımdan kurtulup Anavatana göç eden son kuşaklardan tanıdığım insanlarla belleğimde yer eden dört Balkan ülkesinde bulunuyorum.
Bu gezi, yalnızca bir kültür ve tarih turu değil; aynı zamanda geçmişe, aile kökenlerimize ve toplumsal hafızamıza yapılmış anlamlı bir yolculuk. Gezimiz sırasında gözlemlediğim kültürel, tarihsel ve sosyoekonomik unsurları ayrıca detaylı şekilde kaleme alacağım. Ancak bu yazı, ilk elden ve henüz taze duygularla aktarılmış notlarımın bir özeti niteliğindedir.
Gezi süresince zaman darlığı ve sürekli hareket halinde oluşumuz nedeniyle yazma fırsatım olmadı. Şu anda Arnavutluk’un başkenti Tiran’dayız.
Tiran’da ilk olarak, Enver Hoca dönemine tanıklık eden simgesel mekânları gezdik. 1908-1985 yılları arasında yaşayan ve 1946’dan ölümüne dek Arnavutluk’u demir yumrukla yöneten Enver Hoca, yönetimi boyunca dini ve ibadetleri yasaklamıştı. Bu yasakçı dönemin izleri, halen bazı mekânlarda görülebiliyor. Örneğin, kuzeydeki Şkodra şehrindeki Kutsal Stefan Kilisesi’ni yıkmayarak bir spor salonuna dönüştürmüş; başkent Tiran’da ise yalnızca bir camiyi, Ethem Bey Camii’ni “uyarı anıtı olsun” diye yıkmamıştı. Bu cami, bugün Tiran’ın merkezinde, ünlü İskender Bey Meydanı’nda yer alıyor.
Aynı meydanda, Arnavutluk’un milli kahramanı İskender Bey’in (1405-1468) devasa bir heykeli de bulunuyor. İskender Bey’in hikâyesi, yalnızca Arnavutluk için değil, Osmanlı tarihi açısından da dikkat çekici.
İskender Bey, Arnavutluk bölgesinin bir derebeyinin oğluydu. Babasının Osmanlı ile yaptığı anlaşmayı bozamayınca, II. Murat tarafından rehin alınarak Osmanlı sarayına getirildi. Burada, tıpkı Kazıklı Voyvoda gibi, Osmanlı askeri eğitim sisteminde yetiştirildi. 1423-1443 yılları arasında Osmanlı ordusunda kurmay bir subay olarak önemli görevler üstlendi ve savaşlarda başarılar kazandı.
Ancak 1444 yılında, Osmanlı’ya isyan etti. Arnavutluk’un sarp dağlarına çekildi ve burada oluşturduğu yerel savaşçı birlikleriyle, Osmanlı’ya karşı tam 24 yıl süren bir direniş yürüttü. Kendi vatanının coğrafyasını çok iyi bilen bir asker olarak “vur-kaç” taktikleriyle Osmanlı ordularını tam 14 kez mağlup etti. İstanbul’un fatihi II. Mehmet’i (Fatih Sultan Mehmet) bile çileden çıkaran bu direniş, nihayetinde Osmanlı’nın 15. saldırısında, Şkodra Kalesi’nde İskender Bey’in yaşamını yitirmesiyle son buldu. Bugün İskender Bey, Arnavut halkı tarafından en saygıdeğer milli kahramanlardan biri olarak anılmaktadır.
Bu akşam ve yarın gece, Kuzey Makedonya’da, 700 metre rakımdaki Ohri şehrinde konaklayacağız. Şehir, Makedonya ile Arnavutluk sınırında yer alan Ohri Gölü kıyısında bulunuyor. Bu eşsiz göl; 30 km uzunluğunda, 14 km genişliğinde ve 288 metre derinliğe sahip. Yaklaşık 1 milyon yıl önce tektonik hareketlerle, kireç taşı kayalıklar üzerinde oluşmuş olan bu göl, bölgenin doğal ve kültürel hazinelerinden biri.
Ohri’de, bir gün boyunca bavul toplama telaşımız olmayacağı için, ertesi gün gerçekleştireceğimiz göl turunun ardından, geziye dair diğer notlarımı da yazma fırsatım olacak.
Balkanlar, yalnızca bir coğrafya değil; bir hafıza, bir kültür ve tarih sahnesi. Her adımda geçmişten bugüne uzanan izleri görmenin heyecanı ve hüznü iç içe yaşanıyor. Gezi boyunca bana eşlik eden tüm dostlara ve bu notları okuyacak herkese içten bir selam ve iyi bayramlar diliyorum.
EDİTÖRYAL DÜZENLEME SOLMEDYA TARAFINDAN DÜNENLENMİŞTİR.
