Dr.Mustafa Torun
Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Uzmanı
mtorun3@gmail.com
Her gün olmasa da, en az ayda bir kere su ile ilgili olarak yazılı ve görsel basında haber çıkmakta, susuz kalacağımız günlerin yakın olduğu anlatılmaktadır(!). Özellikle Covid-19 pandemisini yaşadığımız şu günlerde bu konu son derece önem kazanmıştır. Karşılığında bu haberlere karşı en ufak bir tepki var mı?Ben bilemiyorum.Yanıt olarak zaten hangi soruna karşı bizim gibi toplumlarda duyarlılık oluyor der gibisiniz.
*
“Küresel Sermaye sistemi” yapısı gereği dünyadaki tüm kaynakları talan etmekte, buna paralel olarak suları kirletip, kar hırsı ile kökünü kurutmaktadır. Su meta haline girmiştir. Neredeyse önümüzdeki yıllarda su paylaşım savaşları olması artık bilimsel çevrelerde konuşulan bir konu halini almıştır. Felaket tellallığı yapmayalım desek de, görünen köy kılavuz istemez.
*
Aklınıza biran susuz bir dünya olabilir mi? diye bir soru gelse;Hadi canım sende! Olur mu böyle bir şey deriz. Bu hızla gidilirse neden olmasın? Saldırgan anamalcıların gözü öyle dönmüş ki, suyu pazarladıkları gibi,ileride havayı da pazarlayacaklarına şaşırmamak gerekir. Onların kazançları ve ekonomik göstergeleri iyiyse; her şey yolunda olup, güllük gülistanlık bir yerdesiniz.Ne diye konuyu abartıyorsunuz? Her şeye ideolojik bakıyorsunuz derler. İnsanlar arasındaki eşitsizlik, yoksulluğun ve işsizliğin artışı,salgınlar, çevrenin yok oluşu, savaşlar, katliamlar çocuk ölümleri vb.konular onların sözlüğünde yoktur. Bütün bunlara karşı yine de umutsuzluğa kapılmamak gerekir dostlarım. Küresel ölçekli, örgütlü bir yapılanmayla bunlara dur diyebiliriz.
*
Öncelikle konumuz olan ve yaşamın olmazsa olmazı SUYUN yaygın kirlenmesinin önüne geçip, bu konuda evrensel duyarlılığı arttırmak gerekir. Suyun tasarruflu kullanımı için baskı unsurlarını devreye sokup, farkındalığı bir an önce yaratıp,öne çıkarmak şarttır.
*
Yeryüzünün üçte ikisinden fazlası su olup, yaklaşık otuzda biri tatlı su kapasitesindedir. Tuzlu deniz suyu tüm suların % 97’i olup şu an içilmesi mümkün değildir. Tatlı suya erişim oranı % 1’in altındadır. Bir litre atık su, sekiz litre tatlı suyu kirletmekte olup, küresel kirli su miktarı 12(oniki) bin kilometre küptür. Bu hacim en büyük on nehirdeki tatlı sudan fazladır.
*
Dünyadaki nüfus artışı ve sanayileşme beraberinde kirli su artışını da getirmiştir. Türkiye’deki kullanıma hazır su kapasitesi yüz milyar metreküpten biraz fazla olup, bunun yedide biri içme ve kullanma içindir. Yaklaşık dörtte üçü tarımsal, onda birinden biraz fazlası sanayi amaçlıdır. Son kırk yıl içinde üç “Van Gölü” hacminde su alanımız heba edilmiştir. Ülkemiz kişi başına düşen yıllık su tüketimi ile (Yıllık bir buçuk metreküpten biraz fazla) su yoksulu ülkeler arasında gelmektedir. Gelişmiş ülkedeki bir çocuğun su tüketimi gelişmemiş ülkedekine göre otuz kat fazladır.
*
Suyun hovardaca kullanımı, çevresel faktörler, dünya nüfusunun artışı, küresel ısınma, sanayileşme, plansız nüfus artışı suyun önlenemez kirliliğini, beraberinde enfeksiyonları da getirmiştir. Ülkemizde de gün geçmiyor ki suya bağlı salgın haberlerini duymayalım.
*
BULUNDUKLARI ORTAMA GÖRE SULARI SINIFLANDIRMA
1)Deniz
2)Havuz
3)Akarsular
4)Artezyen
5)Kaynak
6)Şebeke suları
*
SULARIN KULLANMA BİÇİMLERİ
1)Banyo
2)Bahçelerin sulanması
3)yüzme
4)Temizlik
5)İçme amaçlı kullanım
*
SULARIN KİRLENMESİ
İnsan ile hayvan çıkartıları (Dışkı, idrar vb.) ve kimyasal maddelerle kirlenebilir.
*
SUYU KİRLETEN KİMYASAL MADDELERİN BAŞLICALARI
1)Arsenik
2)Kurşun
3)Nitrat
4)Talyum
5)Benzen
6)Karbon tetraklorür
7)Hekzaklorobenzen ve benzeri maddeler
*
SU İLE İLİNTİLİ ENFEKSİYONLARIN GEÇİŞ YOLLARI
1)Doğrudan sudan kaynaklanan enfeksiyonlar
Aynı su kaynağından çok kişinin yararlanması, ılıman ve sıcak iklim bunu kolaylaştırır. Örnek verelim.Tifo, Paratifo, Kolera, Hepatit-A. Çözümü: suyun kirliliğinin önüne geçmektir.
2)Su azlığı veya yokluğundan kaynaklanan enfeksiyonlar
Suyun niteliğinden çok niceliği önemlidir. Günlük temizlik ve diğer gereksinimler için suyun yeterli olmaması sorunu doğurur. Trahom, Basilli dizanteri buna örnektir.
Çözüm: Yeterli su teminidir.
3)Su ile ilişkili böceklerle aktarılan enfeksiyonlar
Sivrisineklerle aktarılan sıtma iyi bir örnektir. Çözüm: Durgun suları yok etmektir.
4)Su aerosolleri ile ilişkili enfeksiyonlar
Klimalarla geçen lejyoner hastalığı buna örnektir.
Çözüm: Klimaların ve bunların su depolarının düzenli aralıklarla temizliği ve kontrolüdür.
5)Kirli deniz suları ile oluşan enfeksiyonlar
Hepatit-A, Norovirus, E.Koli, Tifo, Para tifo buna örnektir.
Çözüm: Kirlenmenin önlenmesi, kirli denize girilmemesidir.
*
SU İLE İLİŞKİLİ ENFEKSİYONLARDA KİŞİSEL FAKTÖRLER
Bağışıklığın yetersizliği, beslenme bozukluğu, mide asiditesinde azalma, alınan mikrop sayısının fazlalığı, ileri yaş enfeksiyon lehinedir.
*
DÜNYADA SU İLE İLİNTİLİ HASTALIKLARIN RAKAMSAL BOYUTU
Tahmini olarak 250 milyon kişi hastalanıp, 5 milyondan fazla kişi ölmektedir. Ölenlerin çoğu çocuk yaş grubunda olup, işin ekonomisi ayrı bir sorundur. Su ile geçen ishal etkenlerine bağlı yılda iki milyonun üzerinde ölüm olmaktadır.
*
SU İÇİLMESİ İLE OLUŞABİLEN ENFEKSİYON ETKENLERİ
°Virüsler (Enterovirüsler, Rota virüs, Hepatit-A ve E, Norwalk virüs …)
°Bakteriler (E.Koli, Kampilobakter, Tifo ve Para tifo yapan bakteriler, Basilli dizanteri etkenleri, Vibrio kolera…)
°Parazitler (Amip, Giardia… Askaris, oksiyur..)
*
PATLAYICI SALGINLARA NEDEN OLAN ETKENLER
Bunlar ağırlıklı olarak Vibrio Kolera, Giardia, Basili Dizanteri etkenleri, E.Koli, Legionelladır.
*
SU İLE BAĞLANTILI HASTALIKLARDAN KORUNMA YÖNTEMLERİ
1)Her Şeyden Önce Anaokulundan Başlayarak Temizlik Konusunda Kişilerin Eğitilmesi.
2)Su Kaynağının Kirlenmesinin Önüne Geçilmesi.
3)Kurallarına Uygun Dezenfeksiyon.
4)Filtrasyon.
5)Dağıtım sisteminin kirlenmesinin önlenmesi. 6)Su depolarının programlı bir şekilde temizlenmesi,klorlanması ve kontrolü gerekir.
*
YORUM VE ÖNERİLER
Korona Pandemisinin en şiddetli hali ile devam etmekte olduğu bugünlerde;MASKE,MESAFE VE TEMİZLİK ÜÇGENİNDEKİ temizlik maddesinin en önemli öğesi olan SU sorunu maalesef içimizi yakmaktadır.
Mademki gelecekte paylaşım savaşı su nedenli olacak; o zaman en kısa zamanda bilimsel veriler eşliğinde, bağımsız karar alıcı bir yapı oluşturmak gerekir. Bunun yasal alt yapısını hazırlamak, “Koruyucu Hekimliği” ön plana alan bir sağlık sistemini meydana getirmek şarttır. Ölümü derseniz zor derim.Ama biz ensemizi karartmayalım derim.
✓KORUNMA TEDAVİDEN HERZAMAN ÜSTÜN VE UCUZDUR.
✓SU ALINIP,SATILAN BİR META DEĞİLDİR.
✓SAĞLIK DOĞUŞTAN KAZANILMIŞ BİR HAKTIR.
Yorumlar kapalı.